Ñettkoñ yi

Ndajaleek angalu bènn ñettkoñ

Ci bènn ñettkoñ, ndajaleek angal yi mu ngi tollook $180°$. 

Su ñu ko waxee neneen, bu $\rm ABC$ nekkee ab ñettkoñ, kon da ñuy am $\rm mes \widehat{A} + mes \widehat{B} + mes \widehat{C}=180°$.

Rëdd yu raññeeku yi

• Ci bènn ñettkoñ, tasebkawewaay da ñuy dogoo ci bènn tomb. 
  Tomb bòbu mooy nekk diggu mbege miy wërële ñettkoñ bi.  Maanaam, mbege mòmu da fay jaar ci ñetti puji ñettkoñ bi.

  
  

• Ci bènn ñettkoñ, ñetti kawewaay yi da ñuy dogoo ci bènn tomb.   
  Tomb bòbu mooy jub-diggu (orthocentre) ñettkoñ bi.

  
  

Ñettkoñ bu koñjub

1. Ci bènn ñettkoñ bu koñjub, angal yu xat yi (angles aigus) da ñuy mottaliwante. Maanaam, su fekkee $\mathrm{ABC}$ ab ñettkoñ bu koñjub la ci $\mathrm{A}$, kon da ñuy am $\rm\widehat{A B C}+\widehat{A C B}=90°$.
2. Ci bènn ñettkoñ bu koñjub digguk janookoñjub gi (hypoténuse) da fay nekk digguk mbegeek wërële mi (cercle circonscrit).
3. Ci bènn ñettkoñ bu koñjub, soreewaayu digguk janookoñjub gi ak pujuk ñettkoñ bi ñoo tolloo 

Xammeekaayu bènn ñettkoñ bu jub

• Su ñaari angali bènn ñettkoñ mottaliwantee, kon ñettkoñ bòbu dafa koñjub. 
  Maanaam, su $\rm A B C$ nekkee bènn ñettkoñ te $\rm\widehat{B} + \widehat{C}=90°$, kon $\rm A B C$ da fay nekk koñjub ci $\rm A$.

   

• Soo jokkalee bènn tomb bu bènn mbege ak cetiy bènn si jaar-diggam yi bu tomb bòbu bokkul, kon da ngay am bènn ñettkoñ bu koñjub. 
  Maanaam, su $\rm A B C$ nekkee bènn ñettkoñ bu jub, $\rm A \in(C)$ te $\rm [B C]$ nekk bènn jaar-diggu $\rm (C)$, kon $\rm ABC$ da fay nekk koñjub ci $\rm A$. 

   

• Su fekkee ne, si bènn ñettkoñ, digguk bènn wet dafa tolloo soreewaay ak puj yi, kon ñettkoñ bòbu da fa koñjub.  
  Maanaam, su $\rm A B C$ nekkee bènn ñettkoñ te $\rm I$ di diggu $\rm [B C]$ te itam $\rm I A=I B=I C$, kon $\rm A B C$ da fa koñjub ci $\rm A$.

Ñettkoñ bu ñaariwet-yem

Ab ñettkoñ bu ñaariwet-yem da fay am aksu safaanoo jàkkaarle

Ci bènn ñettkoñ bu wet-yem, ñaari angal yi feetee ci sukkëndikukaay bi ñoo tolloo. 

$\rm A B C$ dafa ñaariwet-yem ci $\rm A$, kon $\rm\widehat{B}=\widehat{C}$.

Aksu safaanoo jàkkaarle bi da fay boole nekk :

• taseebkawewaayu sukkëndikukaay bi,
• seddalekoñ bu pujum cosaan wi,
• kawewaay ak jaar-diggu sukkëndikukaay bi.

Xammeekaayu bènn ñettkoñ bu ñaariwet-yem

• Su bènn ñettkoñ amee aksu safaanoo jàkkaarle, kon dafa ñaariwet-yem.
  Maanaam, su $\rm A B C$ nekkee bènn ñettkoñ te $(\Delta)$ bènn aksu safaanook jàkkaarle bu $\rm A B C,$ kon $\rm A B C$ da fay ñaariwet-yem.
• Su bènn ñettkoñ amee ñaari angal yu yem natt, kon da fa ñaariwet-yem.
  Maanaam, su $\rm A B C$ nekkee bènn ñettkoñ te su fekkee ne $\rm\widehat{B}=\widehat{C}$, kon $\rm A B C$ da fay ñaariwet-yem ci $\rm A$.

Ñettkoñ bu wet-yem

Ab ñettkoñ bu wett-yem da fay am ñetti aksu safaanook jàkkaarle yuy doon taseebkawewaayu wetam yi. 

Su bènn ñettkoñ wett-yemee, ñetti angallam yi da ñuy yem natt  $(60°$ bu ci nekk).
Maanaam, su $\rm A B C$ nekkee bènn ñettkoñ bu wett-yem, kon $\rm\widehat{A}=\widehat{B}=\widehat{C}=60°$.

Tombu doganteek ñetti aksu safaanook jàkkaarle yi da fay boole nekk :

• diggu mbegeek wërële mi,
• jub-digg mi.

Xammeekaayu bènn ñettkoñ bu wet-yem

• Su bènn ñettkoñ amee ñaari aksu safaanoo jàkkaarle, kon dafa wett-yem. 
  Maanaam, su $(\Delta)$ ak $\left(\Delta^{\prime}\right)$ nekkee ay aksu safaanook jàkkaarle bu ñettkoñ bii di $\rm A B C$, kon $\rm A B C$ dafa wett-yem.

• Su ñetti angalu bènn ñettkoñ toolloowee, dafa wett-yem.
  Maanaam, su $\rm A B C$ nekkee ab ñettkoñ te su ñu amee $\rm\widehat{A}=\widehat{B}=\widehat{C}$, kon dafa wett-yem.