Soo xaajè benn limmum fukkèl $a$ ci bénèn limmum fukkèl $b$, da ngay am benn limmum fukkèl $q$ ak benn ndéssit $r$ :

• $a$ mooy li ñuy xaaj (dividende).
• $b$ mooy liy seddëlé (diviseur).
• $q$ mooy xaajit gi (quotient).
• $r$ mooy ndéssit gi (reste).

$\rm \color{orange}{Li ñuy xaaj = Liy seddëlé \times Xaajit + reste}$

Ci bép xaajaalé, su ndéssit gi nékkè $0$, da ñuy nân xaajit bi dafa yem kepp.  

$$\color{orange}{a=b \times q + r \text { avec } r < b}$$

I. Xaajit bu jégé té yèes

Su xaajit bi nekkè ab limmum lëmm, da ñu koy tuddè xaajit bu matt sëkk wala bu jégé lu yèes benn bennal. 

Su xaajit amè benn, ñaar wala ñetti fas ci gannâw xosi wam, da ñu koy tuddè xaajit bu jégé ci lu yèes fukkèl, wala tèmèrèl, wala junnèl.

II. Xaajit bu jégé té ëpp

Boo yokkè benn ci xaajit bu matt da nagay am xaajit bu jégé té ëpp ci lu matul benn bennal.

Boo yokkè itam $0,1$ ; $0,01$ wala $0,001$ ci xaajit wu jégé té yées da ngay daaldi am xaajit bu jégé té ëpp ci lu matul fukkèl, wala tèmèrèl, wala junnèl. 

Ay tëralinn :

a. Xaajalé ci $\bf\color{orange}{10, 100, 1~000, 0,1}$, etc.

• Ngir xaajalé ben limmum fukkèl ci $10$ ; $100$ wala $1~000$, da ngay toxal xosi ci benn, ñaar wala ñetti barab booy dém cammooñ.
• Ngir xaajalé ben limmum fukkèl ci $0,1$ ; $0,01$ ou $0,001$, da ñuy ngay toxal xosi ci benn, ñaar wala ñetti barab booy dém ndey joor.

b. Xammeekaayu ab xaajèf

• Ab limmum lëmm xaajèf na ci $2$ bu fékkè né fasum benn bennèlam dafa nek $0$, $2$, $4$, $6$.
• Ab limmum lëmm xaajèf na ci $3$ wala $9$ bu fékkè né ndajalèk fasam yi manèss na koo xaaj ci $3$ wala $9$.
• Ab limmum lëmm xaajèf na ci $5$  bu fékkè fas wi mu mujjè daf nekk $0$ wala $5$.
• Ab limmum lëmm xaajèf na ci $10$ bu fékkè fas wi mu mujjè daf nekk $0$.

Su $a$ ak $b$ nékkè ay limmum fukkèl yu mu mana doon, té $b$ tollô wu lak tus, mbinnd mii di $\dfrac{a}{b}$ dèss na ko tuddè tojit.

$a$ mooy limmum kow mi, $b$ nekk limmum suuf gi.

Su jèxitalu xajalèk $a$ ci $b$ dafa tollôk $q$, da ñuy nân :

• $q$ mooy mbinndum fukkèlu tojit bi di $\dfrac{a}{b}$.
• $\dfrac{a}{b}$ mooy mbinndum tojitu limm bii di $q$

Ngir fŭllanté benn limmum fukkèl c ci benn tojit, mann nga jëfëndikoo ñetti doxalin :   

1. Da ngay xaajalé $c$ ci $b$ ba noppi fŭll jèxital gi ci $a : \dfrac{c}{b} \times a$.
2. Da ngay fŭll $c$ ci $a$ ba noppi xaajalé li nga am ci $b : \dfrac{a \times c}{b}$
3. Da ngay xaajalé $a$ ci $b$ ba noppi fŭll jèxital gi ci $c : \dfrac{a}{b} \times c$

Ngir am benn toji $\dfrac{a}{b}$ ci benn tolluwaay $q$, da nga koy fŭll ci limmum kowam, ba noppi xaajalé jèxital gi ci $b$. Maa naam, da ngay défar sëfum xayma gii : $\dfrac{a \times q}{b}$.