Mbege mi

Mbege mi diggam nekk $\mathrm{O}$ té cénèeram di $\mathrm{R}$ mooy mbooloom tomb yi nga xamné seen soreewaay ak tomb bii di $\mathrm{O}$ da fay yemoo ak $\mathrm{R}$.

Lòlu limiy firi mooy :

• Su benn tomb A nekkee ci mbege gògu, konn da ñuy am : $\mathrm{OA}=\mathrm{R}$.
• Su benn tomb $\mathrm{A}$ wérëlè né $\mathrm{OA}=\mathrm{R}$, konn tomb $\mathrm{A}$ bòbu da fay nekk ci mbege mòmu.

Ngir nataal benn mbege, dèes na jëfandikoo benn jumtuwaay bu ñuy woowee « kompa »
$\rm [OB]$ ab ceñeer la ci mbege wi diggam nék $\mathrm{O}$ te cenèram nekk $\mathrm{R}$.
$\rm [CD]$ ab buum digg la bu mbege wi diggam nekk $\mathrm{O}$ té ceñeeram nekk $\mathrm{R}$.
$\rm [AC]$ ab buum la bu mbege wi diggam nek $\mathrm{O}$ te ceñeeram nekk $\mathrm{R}$.
Xaaju mbege $(\mathrm{C})$ mi nekk si digante ñaari tomb $\rm A$ ak $\rm B$ bu benn mbege ñu ngi koy woowee xalaak mbege.

Ab mbege da fay xaaj maasalé gi ci ñaari wàll

• Biiruk mbege mi.
• Bitiik mbege mi nga xamne digg bi bokku ci.

Ci nataal bii da ngay giss ne ab tomb bu nekk si biir mbege mi da fay sorèk digg bi si lu matul ceñeer gi té bu nekkè ci bitim mbege mi, da fay sorèk digg bi si lu ëpp ceñeer gi.

Waayé tomb yi nekk ci mbege mi yëpp jaglé bi ñu bokk mooy né sèn sorèwaay ak tomb bii di $\mathrm{O}$ mooy $\mathrm{R}$ té ñoom rékk ñooy tombi maassalé yi am jaglé gògu.

Su $\mathscr{C}$ nekkè benn mbege mu diggam di $\mathrm{O}$ té cénèeram di $r$.

• Ab tomb $\rm A$ da fay nekk ci biir de $\mathscr{C}$ bu fekkee $\mathrm{OA} < r$
• Ab tomb $\rm P$ da fay nekk ci bittim $\mathscr{C}$ su fekkee né $\mathrm{OC} > r$
• Su ñu boolè tomb yi nekk ci biir mbege mi ak tombi mbege mi da ñuy am lu ñuy woowee disk bu diggam nekkè $\mathrm{O}$ té cénèeram nekk $r$.

Wax ne bènn tomb $\mathrm{A}$ da fa bokk ci disk bi diggam nekk $\mathrm{O}$ ceñeeram di $r$ mu ngi firi ne $\mathrm{OA} \leq r$.
Yaatuwaayu disk bi ceñeeram nekk $r$ mu ngi tollu ci $\color{orange}{\pi r^2}$.

Ñaari mbege man na ñu dogoo, wala ñu riissu, wala ñu texxalikoo wala ñu maassaloo. 

• Ñaari mbege yu dogoo ñaari tomb la ñu bokk.
• Ñaari mbege yu riissu benn tomb rékk la ñu bokk.
• Ñaari mbege yu téxxalikoo bokku ñu benn tomb.
• Da ñuy naan ñaari mbege da ñoo maassalo su fekkee da ñu bokk benn digg ak benn ceñèer.  
• Ñaari mbege tu texxalikoo té bokk benn digg da ñuy naan da ñoo bokk digg.